روش های تصمیم گیری را بهتر بشناسید

بسیاری از موقعیت های مدیریتی و رهبری در محل کار، شما را ملزم به تصمیم گیری می کند. اما اطلاعات لازم برای تصمیم گیری صحیح همیشه در دسترس نیست و اغلب اوقات با محدویت هایی مواجه است. مدل های تصمیم گیری می توانند به شما کمک کنند تا با وجود این محدودیت ها، راه حل های موفقی پیدا یا ایجاد کنید. به همین خاطر است که درس روش های تصمیم گیری، یکی از موضوعات کلیدی در دوره های آموزشی مدیریت حرفه ای کسب و کار (دوره MBA) است. زیرا دانستن جزئیات مدل های مختلف تصمیم گیری، به مدیران کمک می کند بهترین مدل را برای تیم و موقعیت خود پیدا کنند.

در این مقاله 4 مدل مهم و رایج تصمیم گیری را معرفی می کنیم و اهمیت این مدل ها را برای افراد تصمیم گیرنده در سازمان بیان می کنیم. لازم به ذکر است که تصمیم گیری تنها یکی از مهارت های ضروری برای مدیران ارشد و رهبران سازمان است که در دوره مدیریت حرفه ای کسب و کار نیز به آنها پرداخته می شود. مهارت های زیادی وجود دارد که به عنوان یک رهبر موفق باید آنها را در خود پرورش دهید. برای مطالعه بیشتر در این زمینه، مقاله «مهارت های رهبری» را به شما توصیه می کنیم.

روش تصمیم گیری چیست؟

روش یا مدل تصمیم گیری فرآیندی ساختار یافته است که برای هدایت تیم ها و تصمیم گیری در مورد فعالیت تیم استفاده می شود. هر کدام از مدل های تصمیم گیری از روش های مختلفی برای کمک به تجزیه و تحلیل و غلبه بر یک چالش خاص استفاده می کنند. به خاطر رویکردهای متفاوت، هر کدام از این مدل ها برای تعدادی از مدیران و اشخاص مناسب تر است. این مبحث به طور کامل در دوره مدیریت حرفه ای کسب و کار آموزش داده می شود. اما اصلا چرا باید افراد تصمیم گیرنده از این مدل ها آگاه باشند؟ تصمیم گیری بدون آشنایی با روش های آن چه مشکلی ایجاد می کند؟

اهمیت روش های تصمیم گیری

مدل های تصمیم گیری می‌ توانند به تیم‌ ها کمک کنند تا فرآیندهای تصمیم گیری خود را ساده‌ تر کرده، و همکاری های موثری ایجاد کنند. این روش ها مرحله به مرحله، تیم های کاری را پیش می برند تا راه حل های متناسب با مشکل ایجاد کنند. همچنین به سرپرستان و مدیران تیم کمک می کنند تا فرآیندهای تیمی را به وضوح برای سایر اعضای گروه تعریف نمایند. وقتی تمام اعضای یک تیم به درک یکسانی از مدل تصمیم گیری مورد استفاده برسند، فکر مشترک میان آنها تقویت شده و تیم به یک راه حل متعادل و موفق دست می یابد.

نمونه هایی از روش های تصمیم گیری
اگر شما هم مدیر، رهبر یا سرپرست یک تیم هستید یا به عنوان یک دانشجوی دوره MBA می خواهید بیشتر در مورد مدل های تصمیم گیری بدانید، به چهار مدل پر کاربرد زیر توجه نمایید:

تصمیم گیری منطقی

مدل تصمیم گیری منطقی بر استفاده از مراحل منطقی برای رسیدن به بهترین راه حل ممکن تمرکز دارد. این مدل اغلب شامل تجزیه و تحلیل چندین راه حل به طور همزمان و انتخاب راه حلی است که بهترین نتیجه را با کیفیت ارائه می دهد. دانشجویان دوره مدیریت حرفه ای کسب و کار پیش از هر چیز، باید این روش تصمیم گیری را بشناسند. زیرا اساسی ترین مدل برای تصمیم گیری مدیران سازمان به شمار می رود.

تیم های کاری معمولاً اگر برای برگزاری جلسات و تحقیق وقت داشته باشند، از مدل تصمیم گیری منطقی استفاده می کنند. این مدل به آنها امکان می دهد لیستی از راه حل های بالقوه ایجاد کنند و در مورد جوانب مثبت و منفی هر کدام بحث نمایند. مراحل تصمیم گیری منطقی به شرح زیر است:

هدف یا مشکل خود را تعریف کنید.
ابتدا باید هدفی را که می خواهید به آن دست یابید یا مشکلی را که می خواهید بر آن غلبه کنید، تعریف نمایید. تعریف هدف یا مشکل به شما کمک می کند تا بفهمید راه حل شما دقیقاً چه نتیجه ای باید دربر داشته باشد.

اطلاعات لازم را تعیین کنید.
برای این مرحله، لازم است تا وظایف تحقیقاتی را بر عهده اعضای تیم بگذارید. جلسات طوفان فکری می تواند کمک کننده باشد. مشخص کنید که چه اطلاعاتی در مورد هدف یا مانع شما می تواند برای یافتن راه حل کمکتان کند.

لیستی از گزینه ها ایجاد کنید.
با استفاده از اطلاعات مربوطه، تیم شما می تواند لیستی از گزینه های بالقوه برای راه حل ها ایجاد کند. بهتر است این گزینه ها را با شواهد تکمیل کنید. یعنی به دقت مشخص کنید که چطور هر گزینه می تواند هدف را تحقق ببخشد یا بر مانع شناسایی شده غلبه کند.

گزینه ها را بر اساس ارزش آنها بچینید.
پس از ایجاد لیست گزینه ها، آنها را بر اساس احتمال موفقیت مرتب کنید. گزینه هایی که شانس موفقیت بیشتری دارند ارزش بیشتری هم دارند، در حالی که گزینه هایی با احتمال کمتر موفقیت ممکن است ارزش کمتری داشته باشند.

بهترین گزینه را انتخاب کنید.
با استفاده از اطلاعاتی که جمع آوری کرده اید و با مشورت با اعضای تیم خود، بهترین گزینه را برای ایجاد راه حل انتخاب کنید.

تصمیم خود را نهایی و اقدام کنید.
هنگامی که تیم شما در مورد بهترین راه حل تصمیم گرفت، اعتبار آن را به طور واضح مشخص کنید و از اعضای تیم بخواهید نگرانی های خود را بابت این راه حل اعلام کنند. این نوعی بازخورد پیش از اجرای راه حل است. پس از آن، می توانید راه حل انتخاب شده را با مدیریت حرفه ای، در کسب و کار خود پیاده سازی کنید.

تصمیم گیری شهودی

تصمیم گیری شهودی یکی دیگر از روش های تصمیم گیری است. در مقایسه با مدل استدلال منطقی، مدل تصمیم شهودی از احساسات و غریزه برای تصمیم گیری استفاده می کند. اغلب، رهبران یا مدیران تیم هنگامی که زمان زیادی برای تحقیق یا برنامه ریزی ندارند، از این مدل برای تصمیم گیری سریع استفاده می کنند. این روش تصمیم گیری نیز در دوره مدیریت حرفه ای کسب و کار آموزش داده می شود.

فرآیند تصمیم گیری شهودی ساختارمندی کمتری دارد و ممکن است از دانش قبلی شما در مورد اهداف یا موانع مشابه برای تعیین راه حل مفید استفاده کند. برای استفاده از مدل تصمیم گیری شهودی، مراحل زیر را در نظر بگیرید:

هدف یا مانع خود را مشخص کنید.
حتی با داشتن زمان کم هم مهم است که هدف یا مانع خود را به وضوح تعریف کنید، به خصوص اگر بدون حضور و کمک اعضای تیم خود تصمیم می گیرید. این می تواند به شما کمک کند تاثیر تصمیمات خود را بعدا به دیگران توضیح دهید.

اهداف یا موانع مشابه را شناسایی کنید.
اهداف یا موانع مشابهی را که قبلاً با آنها برخورد کرده اید و راه حل های آنها را بررسی کنید. باز هم طوفان فکری (چه به صورت گروهی و چه فردی) یک راهکار مفید است. از این اطلاعات به عنوان مبنایی برای ایجاد راه حل خود استفاده کنید.

جهت گیری های احتمالی را بشناسید.
تشخیص این جهت گیری ها به ویژه زمانی مهم است که به نظرات اعضای تیم دسترسی ندارید. همانطور که به راه حل های بالقوه فکر می کنید، در نظر بگیرید که چگونه تصمیم شما ممکن است بر شما، تیم کاری و شرکت شما تأثیر بگذارد.

راه حل مناسب را تعیین کنید.
با استفاده از تجربیات قبلی و ارزش های شرکت، بهترین راه حل را تعیین کنید. یک راه حل ایدئال یا دست کم یک راه حل مناسب، به شرکت شما کمک می کند تا به اهداف خود دست یابد یا بر یک مانع غلبه کند. در عین حال، این راه حل باید به نفع تیم و سایر کارمندان باشد.

تصمیم خود را نهایی کرده و اقدام کنید.
پس از انتخاب راه حل قابل، شرکت و تیم را از تصمیم خود آگاه کنید. اگر مجبور هستید سریع تصمیم بگیرید، ممکن است حتی لازم باشد بدون اطلاع رسانی به گروه کاری خود تصمیمتان را به مرحله اجرا درآورید.

تصمیم گیری با شناسایی اولیه

مدل تصمیم گیری مبتنی بر شناسایی، که توسط گری اِی کلاین در کتاب خود “منابع قدرت” آورده شده است، از تفکر سریع و تجربه قبلی برای تصمیم گیری استفاده می کند. این مدل اغلب در محیط هایی کاربرد دارد که به سرعت تغییر می کنند.

رهبران و سرپرستان تیم ممکن است از این مدل استفاده کنند تا یک موقعیت را شناخته و راه حلی بالقوه برای هدف یا مشکل انتخاب کنند. سپس در مورد آن راه حل بیندیشند که تعیین کنند آیا قابل اجرا هست یا نه. ممکن است برای این کار، لازم باشد شما علاوه بر یادگیری مدیریت حرفه ای کسب و کار، تجربه زیادی در مورد اهداف مد نظر خود یا مشکلی که با آن رو به رو شده اید، داشته باشید. مراحل زیر در روش تصمیم گیری با شناسایی اولیه طی می شود:

هدف یا مانع خود را مشخص کنید.
باز هم باید هدف یا مانعی را که تیم شما می‌ خواهد به آن دست یابد یا بر آن غلبه کند، به وضوح تعریف کنید. این کار کمک می کند تا سریع تر به راه حل برسید. سعی کنید بفهمید مهم ترین چیزی که باید در مورد آن تصمیم بگیرید چیست.

اطلاعات مرتبط و موقعیت های مشابه را در نظر بگیرید.
با استفاده از تجربه قبلی خود، به سرعت موقعیت را ارزیابی کنید و تعیین کنید که چه اطلاعات یا موقعیت های قبلی می تواند به شما در ایجاد راه حل قابل استفاده کمک کند. اگر وقت دارید، بیشتر در مورد چگونگی حل هدف یا مانع خود تحقیق کنید.

یک راه حل بالقوه تعریف کنید.
حداقل یک راه حل بالقوه با استفاده از تجربه یا دانش قبلی  خود در مورد این موقعیت ایجاد کنید. برای تسریع فرآیند تصمیم گیری، سعی کنید یک راه حل کلی در نظر بگیرید تا بتوانید جزئیات را همانطور که فکر می کنید درست است، تغییر دهید یا چیزی به آن اضافه کنید.

در نظر بگیرید که آیا این راه حل جواب می دهد یا خیر.
مشخص کنید که آیا این راه حل واقعاً می تواند چالش شما را حل کند؟ آن را به طور فرضی در موقعیت پیاده کنید و ابتدا مسائل واضح و سپس جزئیات کوچک تر را بررسی نمایید.

در صورت نیاز، راه حل را تغییر دهید.
راه حل اول شما ممکن است بهترین نتیجه را به همراه نداشته باشد. بنابراین در صورت نیاز، جزئیات مربوط به آن را تغییر دهید. این کار ممکن است شامل افزودن اقدامات جدید به راه حل شما، خاص تر کردن آن یا تغییر کلی راه حل باشد.

تصمیم خود را نهایی نمایید و اقدام کنید.
هنگامی که به راه حل خود اطمینان پیدا کردید، با تیم کاری خود جهت نهایی کردن آن مشورت کنید. ممکن است به علت تغییر سریع شرایط، حین اقدام اطلاعات جدیدی به دست آورید و مجبور شوید راه حل خود را به سرعت تغییر دهید.

شرایط ناپایدار و در حال تغییر می تواند چالش های زیادی را برای مدیران ایجاد کند. راهکارهای ادامه فعالیت، مقابله یا به تثبیت رساندن این شرایط در مبحث مدیریت تغییر و تحول سازمانی مطرح می شود که از جمله دروس بسیار جذاب در دوره مدیریت حرفه ای کسب و کار است. اگر می خواهید در مورد الزام آموختن مدیریت تغییر و تحول بیشتر بدانید، مقاله زیر را از دست ندهید.

تصمیم گیری خلاقانه

یکی از روش های تصمیم گیری، تصمیم گیری خلاقانه است. این مدل از ایده های اصلی برای ایجاد راه حل های نوآورانه استفاده می کند که به اهداف دست می یابد یا بر موانع غلبه می کند. مدل تصمیم گیری خلاقانه شامل تفکر در مورد یک موقعیت، و ابداع راه حل بدون ارجاع به موقعیت های مشابه است.

اغلب می توان از این مدل برای موقعیت‌ هایی استفاده کرد که قبلاً تجربه آن را نداشته اید؛ مانند پروژه‌ های جدید یا مسائل مربوط به تولید محصولات جدید. استفاده از روش تصمیم گیری خلاقانه نیاز به تفکر انعطاف پذیر برای ایجاد راه حل های موفق و منحصر به فرد دارد. هنگام استفاده از مدل تصمیم گیری خلاقانه می توانید این مراحل را دنبال کنید:

هدف یا مانع خود را تعریف کنید.
ممکن است تجربه ای در مورد هدف یا مانع خود نداشته باشید. بنابراین بهتر است که آن را تا حد امکان به طور واضح تعریف کنید تا به شما درک لازم را در مورد آنچه باید انجام پذیرد، بدهد. برای این کار شاید لازم باشد با اعضای تیم خود، سایر مدیران و شرکای تجاری جلساتی برگزار کنید.

اطلاعات مرتبط را در نظر بگیرید.
چالش یا مشکلی را که می خواهید به حل آن بپردازید، به دقت مورد بررسی و تحقیق قرار دهید تا همه چیز را در مورد آن بیاموزید. می توانید به سراغ گزارش ها یا شرکت های مشابه بروید تا در مورد ایده های خود از آنها الهام بگیرید.

برای کسب اطلاعات بازه زمانی مناسبی تعیین کنید. 
بهتر است حداقل یک روز به چالش جدید خود فکر کنید. برای انجام این کار، می‌توانید جلسات طوفان فکری برای ایده ها برگزار نمایید، با همکاران خود صحبت کنید یا فهرستی از کلمات مرتبط را تهیه کنید.

یک راه حل کاربردی تعریف کنید. 
با روش تصمیم گیری خلاقانه، احتمال دارد پس از مدتی فکر کردن در مورد هدف یا مشکل، خود به خود ایده مناسب را بیابید. اینجا لازم است به طور منطقی به راه حل یا ایده خود بیندیشید تا مطمئن شوید برای موقعیت شما قابل استفاده است.

تصمیم نهایی خود را به اجرا برسانید. 
پس از بررسی جزئیات راه حل، تصمیم را با مشورت تیم خود نهایی کرده و برای حل چالش اقدام کنید. داشتن پیش‌ نویس از ایده یا ارائه راه‌ حل خلاقانه، می تواند کمک کند آن را آسان تر برای تیمتان توضیح دهید.

بیشتر مردم هر روز تصمیمات متعددی می‌گیرند. بنابراین دانستن اینکه چگونه فرآیند تصمیم‌ گیری خود را بهبود ببخشید، به بالا رفتن بهره‌ وری و رضایت کلی شما می انجامد. در این میان، تصمیم گیری و آشنایی با روش های تصمیم گیری برای مدیران و رهبران سازمان ها از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. زیرا تبعات تصمیم اشتباه می تواند یک کسب و کار را دچار مشکل کرده و یا حتی آن را دچار ورشکستگی کند. مدل های مختلفی در تصمیم گیری وجود دارند که چهار مدل تصمیم گیری منطقی، تصمیم گیری شهودی، تصمیم گیری بر اساس شناسایی اولیه و تصمیم گیری خلاقانه از جمله مهم ترین آنها هستند. تصمیم گیری برای مدیران یکی از مهم ترین دروسی است که در دوره مدیریت حرفه ای کسب و کار یا MBA آموزش داده می شود.