تصمیم‌گیری شهودی و شروط استفاده از آن

به هنگام تصمیم‌گیری معمولاً تمامی اطلاعات مرتبط با موضوع در اختیار ما نیست. زمان نیز معمولاً تنگ است و ما فرصت نداریم تک‌تک گزینه‌های پیش رو را تمام و کمال بررسی کنیم و سپس تصمیم‌گیری کنیم. برای مثال هنگامی‌که خود من پس از فارغ‌التحصیلی از دوره کارشناسی می‌خواستم دست به انتخاب رشته برای تحصیلات تکمیلی بزنم، این‌گونه نبود که در مورد تمامی رشته‌ها اطلاعات داشته باشم و پس از بررسی نقاط قوت و ضعف همه این رشته‌ها دست به یک انتخاب بهینه بزنم. بلکه پس از بررسی چند رشته و کسب اطلاعات از دوستان و آشنایان و مطالعه چند سایت، تصمیم گرفتم در دوره MBA ادامه تحصیل بدهم.
این موضوع در سازمان‌ها از شدت بیشتری برخوردار است، زیرا مدیران پیوسته مجبورند دست به تصمیم‌گیری بزنند و زمان و اطلاعات کافی نیز در اختیار ندارند. در این شرایط ممکن است از میانبرهای ذهنی استفاده شود. یعنی به‌جای طی کردن فرایند کامل تصمیم‌گیری عقلایی، با سرعتی بیشتر و با اتکا به شهود و اندکی حدس و گمان دست به تصمیم‌گیری زد. صاحب‌نظران این نوع تصمیم‌گیری را تصمیم‌گیری شهودی می‌نامند. برای مثال ممکن است مدیری به‌جای بررسی همه توانمندی‌های تک‌تک داوطلبان استخدامی با استفاده از آزمون‌ها و مصاحبه‌های متعدد، با مصاحبه‌ای چنددقیقه‌ای دست به انتخاب یکی از داوطلبین بزند. در همین مثال استخدام، مهم‌ترین ضعف تصمیم‌گیری شهودی بر ما نمایان می‌شود: دقت پایین آن در مقایسه با تصمیم‌گیری عقلایی.
بنابراین از طرفی از تصمیم‌گیری شهودی نمی‌توان اجتناب کرد و از طرفی دیگر دقت این نوع تصمیم‌گیری پایین است. پس چه باید کرد؟ خبر خوب این است که با رعایت چند شرط می‌توان هم از مزیت تصمیم‌گیری شهودی، یعنی سرعت بالا و هزینه پایین، استفاده کرد و هم دقت آن را بالا برد. اولین شرط تخصص و خبرگی تصمیم‌گیرنده است. مدیری که سال‌های سال تجربه دارد و از دانش بالایی نیز برخوردار است، تصمیمات شهودی دقیق‌تری می‌گیرد تا فردی غیرمتخصص و تازه‌کار. دومین شرط این است که از این نوع تصمیم‌گیری فقط باید در موقعیت‌های فاقد ساختار استفاده کرد. وقتی در موقعیتی، قواعد مشخصی وجود دارد، مثلاً مقدار مرخصی‌های مجاز، توسل به شهود و حدس و گمان چندان منطقی به نظر نمی‌رسد. سومین شرط نیز کوتاه بودن زمانِ در دسترس است. در صورت وجود وقت کافی، بهتر است با صرف حوصله، از فرایند تصمیم‌گیری عقلایی استفاده کرد.