ابزارهای فن بیان معمولاً در تمام مقالات، نوشته ها و حتی سخنرانی ها به کار می روند. ممکن است حتی در ارتباطات روزمره تان از آنها استفاده کنید، بدون اینکه از کاربردشان آگاه باشید. استراتژی های فن بیان می توانند با تقویت احساسات در مخاطب، نکات خاصی را برجسته کنند و او را به سمتی که شما می خواهید از حرف هایتان برداشت شود، هدایت نمایند.
در این مقاله، فهرستی از استراتژی های فن بیان را به شما ارائه می کنیم تا برخی از متداول ترین ابزارهایی را که ممکن است در حوزه ادبی و گفتاری روزمره به کار ببرید، بیشتر بشناسید. اگر به دنبال برقراری ارتباطات موثرتر هستید، مطالعه این مقاله را از دست ندهید.
استراتژی فن بیان چیست؟
راهبردها یا استراتژی های فن بیان، کلمات یا عباراتی هستند که برای انتقال معنی، برانگیختن پاسخ شنونده یا خواننده و برای متقاعد کردن افراد در طول یک ارتباط استفاده می شوند. استراتژی های فن بیان را می توان در نوشتار، در مکالمه یا در متن سخنرانی ها استفاده کرد. (هشت نکته برای یک سخنرانی عالی را اینجا بیاموزید)
ابزارهای فن بیان بیش از هر کجای دیگر، به طور مکرر در ادبیات استفاده می شود. اگرچه ما اغلب از این نوع کلمات در مکالمات روزمره خود نیز بدون اطلاع قبلی استفاده می کنیم. اصطلاح «هوا عین جهنم است» را در نظر بگیرید. این یک استعاره رایج است که ممکن است کسی برای توصیف یک روز بسیار گرم یا دمای بسیار بالای هوا استفاده کند. همه ما می دانیم منظور از این اصطلاح، برپایی جهنم روی زمین نیست! با این وجود از چنین عباراتی برای توصیف چیزها، انتقال پیام ها یا بیان حرفی تکان‌دهنده در برابر مخاطبان خود استفاده می کنیم.
استراتژی های رایج فن بیان
فهرست زیر شامل برخی از ابزارهای رایج در فن بیان و همچنین مثال هایی است که چگونگی استفاده از این استراتژی ها در گفتار یا نوشتار را نشان می دهد. دفعه بعد که قصد سخنرانی، نوشتن نامه یا مناظره سیاسی با اطرافیان خود را داشتید، برخی از این ابزارها را در نظر بگیرید. مواردی که در ادامه ذکر می کنیم می توانند راهکارهای خوبی برای تقویت مهارت های ارتباطی و جان بخشیدن به مکالمات شما ارائه دهند:
1. واج آرایی – Alliteration
واج آرایی به تکرار یک حرف یا صدا در کلمات مجاور یا نزدیک به هم می گویند. ممکن است همزمان از تکرار دو یا چند صامت یا مصوت نیز برای انتقال حس غنایی استفاده شود. به عنوان مثال:
در این مثال، صامت «س» تکرار می شود تا توجه شنونده یا خواننده به محتوا جلب شود.
2. تاکید و تکرار – Amplification
هنگامی که از این استراتژی فن بیان استفاده می کنیم، با تاکید و تکرار یک کلمه، یک عبارت یا یک جمله حس فوریت و شدت را در خواننده یا شنونده برمی انگیزیم. به این مثال توجه کنید:
در این مثال، استفاده مکرر از کلمه «بی نقص» اهمیت درستی انجام کارها را برجسته می کند.
3. جمله های نامرتبط – Anacoluthon
این ابزار فن بیان هنگامی به کار می رود که شما تغییری ناگهانی در ایده، موضوع یا جمله ای که در حال بیان آن هستید بدهید. این استراتژی فن بیان نیز زمانی استفاده می شود که می خواهید بر موضوعی تاکید کنید. مثال زیر متعلق به نمایشنامه «شاه لیر» اثر ویلیام شکسپیر است:
در اینجا شخصیت داستان شکسپیر حرف خود را در وسط جمله قطع می کند و تقریبا به موضوع دیگری می پردازد. هرچند هنوز دارد از انتقام گیری حرف می زند، اما جمله اصلی وی قطع می شود و خواننده یا شنونده داستان به این می اندیشد که شخصیت قصد داشته در ادامه چه بگوید. بنابراین، این یکی از استراتژی های خلاقانه برای تقویت فن بیان است.
4. توالی جمله ها با کلمات یکسان – Anadiplosis
در این ابزار فن بیان، از همان واژه مهمی که در انتهای یک جمله آمده در ابتدای جمله بعدی استفاده می شود. با استفاده از این استراتژی، مخاطب ایده را جمله به جمله دنبال می کند و زنجیره ای از افکار در ذهنش شکل می گیرد. در اینجا یک مثال معروف از این استراتژی فن بیان را می آوریم که شخصیت «یودا» در یگی از فیلم های «جنگ ستارگان» به کار می برد:
استفاده از این استراتژی می تواند بیش از هر چیزی روی موضوع صحبت یا نوشته شما تاکید کند.
5. جملات مثبت و منغی به دنبال هم – Antanagoge
این مورد از استراتژی های فن بیان به جملات متضاد منفی و مثبت پس از یکدیگر اشاره دارد. شما می توانید از این ابزار برای بازگو کردن یک مشکل و همزمان راه حل آن استفاده کنید، یا جنبه منفی صحبت خود را با یک نکته مثبت ترمیم نمایید. مثال زیر کاربرد این استراتژی را نشان می دهد:
بنابراین آنچه ابتدا به عنوان یک مشکل، یک خلاء یا یک بحران دیده می شود، می تواند با یک نگرش مثبت (یا با یک راه حل) تعدیل و حتی جذاب شود. این ابزار می تواند در سخنرانی ها برای شما بسیار مفید عمل کند. (هنگام سخنرانی استرس می گیرید؟ اینجا بخوانید که چطور می توان استرس مثبت داشت)
6. انکار و بیان مجدد – Apophasis
این استراتژی در فن بیان تا حدودی مشابه با کنایه است، اما متفاوت با آن عمل می کند. اگر چیزی را ابتدا انکار کنید، اما در ادامه همان را بیان کنید، از این ابزار فن بیان استفاده کرده اید. عبارت های «قصد ندارم دخالت کنم، اما…»، «منظورم این نبود، ولی…»، «من نظری ندارم، اما فکر می کنم باید…» نمونه هایی از کاربرد این ابزار هستند. مثال زیر را در نظر بگیرید:
در اینجا گوینده آشکارا شنونده را به خاطر شکستن گلدان سرزنش نمی کند. بلکه می گوید شنونده به نحوی باعث آن شده است.
7. جابه جایی کلمات برای تاثیر گذاری – Chiasmus
این یک تکنیک فن بیان است که در آن، گوینده ترتیب کلمات یا عبارات یک جمله را تغییر می دهد تا حسی قدرتمند را در مخاطب خود القا کند. این ابزار به برانگیختن واکنش های فکری دلخواه در مخاطب کمک می کند. یک نمونه معروف و قدرتمند کاربرد این استراتژی فن بیان، در سخنرانی جان اف کندی رئیس جمهور اسبق ایالات متحده شنیده شد:
جان اف کندی از این ابزار فن بیان استفاده کرد تا افکار قوی میهن پرستی و همچنین احساس ارتباط افراد با ملت خود و نقش آنها را در جامعه آمریکا تقویت کند. (شما هم می خواهید شخصیت قدرتمندی داشته باشید؟ اینجا را بخوانید)
8. جایگزینی یا تعبیر – Euphemism
تعبیر یک ابزار فن بیان است که به گوینده یا نویسنده کمک می کند یک عبارت یا واژه را جایگزین عبارت یا واژه ناخوشایندی کند که آن را کمتر زشت یا آزاردهنده جلوه دهد. برای مثال، استفاده از عبارت «محیط محروم فرهنگی» به جای کلمات «زاغه» یا «محله فقیر نشین» از این دست کاربرد است. مثال زیر می تواند کاربردی از این استراتژی فن بیان باشد:
9. پاسخ بلافاصله پس از پرسش – Hypophora
گاهی نویسنده یا سخنران سوالی می پرسد و بلافاصله پاسخ آن را نیز ارائه می دهد. احتمالا شما هم بارها از این استراتژی فن بیان در هنگام مکالمه یا ارتباطات دیگر خود استفاده کرده اید. برای مثال:
برخلاف سوالات معمولی، این نوع از سوالات زمانی را برای دریافت پاسخ از مخاطب تلف نمی کنند.
10. تشبیه – Simile
تشبیه یک شکل گفتاری است که یک چیز را، به خاطر داشتن یک صفت یا مشخصه خاص، همانند چیز دیگری می داند. ابزار تشبیه برای ایجاد وضوح در توصیف استفاده می شود (برای مثال شجاع مانند شیر، حیله گر مانند روباه). این تکنیک مخاطب را با حس مقایسه بین دو موضوع درگیر می کند و کاربرد فراوانی در ادبیات، گفتگوهای روزمره و تمام اشکال برقراری ارتباط دارد. مثال:
در تشبیه، ممکن است یکی از طرفین تشبیه و یا موضوعی که در آن شباهت دارند، از جمله حذف شود که این کار بر زیبایی جمله می افزاید.
سخن پایانی
استفاده از ابزارهای فن بیان می‌تواند برای افزودن انیمیشن به مکالمات شما مفید باشد، و وقتی از استراتژی‌هایی مانند این استفاده می‌کنید، ممکن است رویکردهای متفاوتی برای ارتباط خود ایجاد کنید.
